31 Mart seçimleri, malum, AKP’nin “en fazla oy alan parti”, yani “birinci parti” olma durumunu sona erdirdi. O durumdaki parti, artık CHP’dir.
Türkiye’deki seçimlerin her birinin sonuçlarını, yorumlarıyla birlikte kitap dizisi halinde yayımlayan TESAV Vakfı Başkanı Erol Tuncer, cumartesi günkü Cumhuriyet’teki yazısında, 31 Mart’taki sonucun “sıralama cetveli”ni özetledi. Ben de bu yazıda o özetin özetini hatırlatayım. Sıralama şöyleydi:
1- CHP: Büyükşehir belediyesi sayısını 11’den 14’e, il merkezi belediyesini 11’den 21’e, ilçe belediyesini 180’den 337’ye, belde belediyesini 50’den 61’e çıkarmıştır. Ülke çapındaki toplam belediye sayısı da 250’den 433’e çıkmıştır
2- AKP: Belediye başkanı sayıları, büyükşehirlerde 15’ten 12’ye, il merkezi belediyelerinde 24’ten 12’ye, ilçe merkezi belediyelerinde 514’ten 356’ya, beldelerde 203’ten 169’a düşmüştür. Ülke çapındaki belediye sayısı da 756’dan 540’a düşmüştür.
3- YENİ REFAH: Üçüncü sıradaki parti “Yeniden Refah”tır. İlk defa girdiği seçimde bir büyükşehir (Şanlıurfa) belediyesi, bir il merkezi belediyesini (Yozgat), 39 ilçe, 24 belde belediyesini kazanmıştır. Ülke çapında belediye sayısı 65 olmuştur.
4- HDP-DEM: Geçen yerel seçimdeki gibi, üç büyükşehir belediyesini kazanmış, geçen seçimdeki 5 il merkezi belediye başkanlığını 7’ye, toplam belediye sayısını 61’den 85’e çıkarmıştır.
5- MHP: Geçen seçimde bir (Manisa) büyükşehir belediye başkanlığı kazanmışken bu seçimde büyükşehir belediye başkanlığı kazanamamıştır. 10 il merkezi belediye başkanlığı 10’dan 8’e, ilçe belediye başkanlığı 134’den 122’ye düşmüştür. Belde belediye başkanlığı sayısı ise 48’e çıkmıştır. Ülke çapındaki belediye sayısı ise 234’ten 228’e düşmüştür.
6- İYİ PARTİ: Geçen seçimde 18 ilçe ve beldede belediye başkanlığı kazanmıştı. Bu seçimde bir il merkezinde (Nevşehir’de) 24 ilçede ve 7 beldede kazanmıştır.
7- BBP: Bir il merkezi (Sivas) ile 14 ilçe ve 5 belediye başkanlığı kazanmıştır.
Partilerin oy oranlarına gelince. Sırasıyla şöyledir: CHP: Yüzde 37.77, AKP: 35.47, Yeniden Refah: 6.19, HDP/ DEM Parti: 5.70, MHP: 4.99, İYİ Parti: 3.77, BBP: 0.44
***
Tabii, “seçim sonuçları” denilirken seçmenlerin seçime katılım oranlarını da göz önünde tutmak gerekir. Katılım oranı, geçen seçime göre nasıldı? Artmış mıdır, azalmış mıdır?
Azalmıştır. Bu defaki 31 Mart yerel seçimlerin gazetelere yansıyan resmi oranlara göre, o oran bu yerel seçimde yüzde 78.5 olmuştur. Ama 2019’daki yerel seçimlerde 84’ün biraz üstündeydi. Geçen yılki cumhurbaşkanı ve milletvekilliği seçimlerinde de gene yüzde 84’ü aşmıştır. Yani, son 31 Mart seçimlerindeki katılım da eski seçimlere göre, en az 6 puanlık bir eksiliş vardır.
Bu niçin böyledir?.. Şu sırada yapılan yorumlar çeşitlidir. Bir kısmının yorumu şöyledir:
Daha önce AKP’nin ve/veya AKP’yle işbirliği yapan partilerin eski yandaşlarından bir kısmı artık o tutumlarından vazgeçmiş olmalılar ki sandığa gitmiyorlar.
Veya, seçmen listelerine, sandığa gelip AKP veya yandaşlarına oy verecekleri düşüncesiyle kaydettirilmiş olanlarla, mesela ilgili bir kısım göçmenlerle ilgili hesaplar yanlış çıkıyor. AKP veya yandaşlarına oy vermemeye niyetli olanlar da az değil göçmenler arasında da...
Bir de muhalefete oy vermek isteyip de çeşitli baskı girişimleriyle karşı karşıya kalmaktan kaygı duyan vatandaşlar da var. Kendileriyle veya yakınlarıyla ilgili güçlüklerle uğraşmak zorunda kalabileceklerine inanıyorlar. Çekimser kalmak istiyorlar...
Bunlar gibi daha birçok nedenden söz ediliyor. Fakat bunlar ve benzeri konularda etraflı bir araştırma yapılmış mıdır, ben bilmiyorum.
“Kamuoyu araştırmaları” yapmakta olan çok sayıda kurumlar var artık ülkemizde...
Bence o kuruluşların, bir de bu “oy kullanımının azalması”nın nedenlerini, gerektiği gibi araştıracak çalışmalar yanmasında büyük fayda var. Tabii, seçimlerle ilgili sağlıklı anketlerin yapılması, daha başka sebeplerin de etkisi altında giderek daha da güçleşiyor. Ama o güçlüklerin aşılması için, o güçlüklerin kaynağının gerçekçi bir şeklide saptanması gerekir.
